Imperium Niderlandów – bilans otwarcia - Część I

Ponieważ, za wyjątkiem kolegi ŁK, w zasadzie nikt nie podrzuca mi pomysłów do opracowania, jako właściciel i autor bloga, aby zapewnić jego (bloga, nie autora J) dalsze trwanie, rozpoczynam – dyskretnie już wcześniej zapowiadaną – nową „sagę” pt. „Marynarka wojenna Imperium Niderlandów w latach 1921-1940” Na wyłączny użytek tego tematu, jestem zmuszony – lekceważąc momentami realne dzieje – wprowadzić do bloga, częściowo tylko historyczny twór, zwany Imperium Niderlandzkim. Poniżej jego charakterystyka.

Historia

Szeroko rozumiane Niderlandy (mniej więcej obszar dzisiejszej Holandii, Belgii i Luksemburga) już od XIII w. uważane były, obok północnych Włoch, za najlepiej rozwinięty gospodarczo region Europy. Na przełomie XIV i XV wieku, za pomocą podbojów, a głównie małżeństw dynastycznych, zostały opanowane przez Burgundów (za wyjątkiem niektórych terytoriów podległych Rzeszy Niemieckiej lub biskupstwom). Małżeństwa dynastyczne są jednak bronią obosieczną; po wygaśnięciu burgundzkiej linii męskiej i śmierci Małgorzaty Burgundzkiej, na mocy układów w Arras (1482) i Senlis (1493), Niderlandy przeszły pod władanie Habsburgów. W roku 1519 władzę w Niderlandach objęła hiszpańska linia Habsburgów. W latach 1523-48 Niderlandy hiszpańskie zostały powiększone m.in. o Tournai, Fryzję i Utrecht. Hiszpański ucisk ekonomiczny i wyznaniowy (północne Niderlandy w większości przyjęły kalwinizm) doprowadził w roku 1572 do antyhiszpańskiego powstania. Przerywane licznymi rozejmami, walki toczyły się do roku 1609. W roku 1581 niepodległość wywalczyła tzw. Republika Zjednoczonych Prowincji (De Zeven Provinciën), a ostatecznie, na mocy pokoju westfalskiego w roku 1648, Hiszpania uznała niepodległość Północnych Niderlandów. Niderlandy Południowe pozostały we władaniu hiszpańskim do roku 1714, kiedy to przypadły Austrii. Po spowodowanych wojnami napoleońskimi rozlicznych perypetiach, w roku 1815 obie części Niderlandów zostały połączone, tworząc Zjednoczone Królestwo Niderlandów pod berłem Wilhelma I z dynastii Oranje-Nassau. Tolerancyjna wyznaniowo i narodowościowo polityka kolejnych władców i rządów Zjednoczonego Królestwa, zapobiegła rozpadowi państwa (jak to miało realnie miejsce w latach 1830-67. Od końca XIX w. zaczęła się rozpowszechniać nazwa „Imperium Niderlandzkie” Mimo, że nie ma to odzwierciedlenia w niderlandzkiej konstytucji, będziemy się nią dalej posługiwać.

Kolonie

Mieszkańcy Niderlandów, zwłaszcza północnych, zawsze byli silnie związani z morzem; rybołówstwo i handel morski były głównym zajęciem sporej części ludności tego regionu. Znaczący postęp w budownictwie okrętowym oraz uzyskanie niepodległości przez Republikę Zjednoczonych Prowincji, mocno zdynamizował niderlandzką aktywność na morzach i oceanach. Z początkiem wieku XVII Holendrzy zdominowali światowy handel morski, stając się jednocześnie potęgą polityczną i militarną. Ponieważ, dalekosiężny handel morski wymaga pewnych punktów oparcia, już z końcem XVI w. zaczęły powstawać w różnych regionach świata niderlandzkie faktorie handlowe. Faktorie potrzebują zarówno ochrony, jak i zaplecza, skąd mogłyby pozyskiwać żywność i towary wymienne. Ochronę zapewniały forty, a zaplecze nabywanie, lub siłowe zagarnianie okolicznych terenów. Taka jest geneza niderlandzkich (i nie tylko) kolonii. Mimo, że w wieku XVIII Niderlandy przeżywały pod względem polityczno-militarnym swój okres schyłkowy, nie odbiło się to negatywnie na procesach kolonizacji. Wprost przeciwnie, rozwinęły się niderlandzkie kolonie na Antylach i w Gujanie, poszerzyło się niderlandzkie panowanie w Indiach Wschodnich i na Cejlonie, zdobyte zostało Złote Wybrzeże, a także rozpoczął się proces kolonizowania Afryki południowej. Okres wojen napoleońskich spowodował liczne przetasowania w posiadaniu terytoriów kolonialnych; ostatecznie, w XIX w. zakres posiadania Niderlandów niewiele różnił się od tego z końca wieku poprzedniego. Jedyny istotny ubytek to utrata na rzecz Wielkiej Brytanii Kraju Przylądkowego w Afryce południowej. Aktualne zestawienie niderlandzkich kolonii znajduje się poniżej, w dziale Geografia i demografia.

Geografia i demografia

Poniżej, tabelaryczne zestawienie niderlandzkich posiadłości, wraz z Metropolią. Zestawienie jest aktualne na rok 1921.

L.p.	Kraj / prowincja	Stolica	Powierzchnia	Zaludnienie	Gęstość zaludnienia	Główne bazy morskie
			[km2]	[osób]	[osób/km2]
METROPOLIA						Den Helder
1	Holandia	Amsterdam	33 600	9 997 000	297,5	Den Helder
2	Belgia	Bruksela	30 528	6 438 000	210,9	Ostenda
3	Luksemburg	Luksemburg	2 586	368 000	142,3	-
Razem:			66 714	16 803 000	251,9
INDIE  ZACHODNIE						Willemstad
4	Gujana	Paramaribo	163 820	191 000	1,2	Paramaribo
5	Aruba	Oranjestad	179	29 000	162,0	Oranjestad
6	Bonaire	Kralendijk	294	5 000	17,0	Kralendijk
7	Curaçao	Willemstad	444	48 000	108,1	Willemstad
8	Saba	De Botte	13	1 000	76,9	-
9	Sint Eustatius	Oranjestad	21	1 000	47,6	Oranjestad
10	Sint Maarten1	Philipsburg	34	9 000	323,5	Philipsburg
Razem:			164 805	286 000	1,7
AFRYKA  POŁUDNIOWA						Durban
11	Orania	Bloemfontein	129 480	623 000	4,8	-
12	Natal	Pietermaritzburg	86 967	559 000	6,4	Durban
13	Transwal	Pretoria	191 789	226 000	1,2	-
14	Namibia	Windhuk	824 292	795 000	1,0	Walvisbaai
Razem:			1 232 528	2 203 000	1,8
INDIE  WSCHODNIE						Batawia
15	Cejlon	Kolombo	65 268	5 507 000	84,4	Trincomalee
16	Sumatra	Palembang	481 153	5 749 000	11,9	Padang
17	Jawa Zachodnia	Batawia	45 041	8 156 000	181,1	Batawia
18	Jawa Środkowa	Jogjakarta	35 934	9 088 000	252,9	Semarang
19	Jawa Wschodnia	Surabaja	47 800	10 773 000	225,4	Surabaja
20	Borneo2	Balikpapan	544 151	1 595 000	2,9	Balikpapan
21	Groote Oost3	Makassar	750 490	6 544 000	8,7	Makassar
Razem:			1 969 837	47 412 000	24,1
OGÓŁEM:			3 433 884	66 704 000	19,4
1	południowa część wyspy
2	bez Sarawaku, Sabahu i Brunei
3	Małe Wyspy Sundajskie, Celebes, Moluki i zachodnia Nowa Gwinea

Ekonomika

Poziom rozwoju gospodarczego Imperium Niderlandzkiego jest – jak w każdym imperium kolonialnym – mocno zróżnicowany. Metropolia (Holandia, Belgia i Luksemburg) to jeden z najlepiej ekonomicznie rozwiniętych regionów Europy. Z drugiej strony, niektóre obszary kolonialne są zasiedlone przez ludy pozostające jeszcze na etapie wspólnot plemiennych, z prymitywną gospodarką, nie różniącą się istotnie od gospodarki epoki kamienia (Borneo, zachodnia Nowa Gwinea, Namibia). Trzeba jednak zaznaczyć, że władze Imperium podejmują działania zmierzające do aktywizacji społeczno-ekonomicznej obszarów pod tym względem zacofanych. Przykładem mogą być następujące większe przedsięwzięcia:

- rafinerie ropy naftowej w Willemstad (Curaçao), Durbanie (Natal), Palembang (Sumatra) i Balikpapan (Borneo);

- zakłady przeróbki kauczuku w Paramaribo (Gujana), Banjarmasinie (Borneo), Makassarze (Celebes);

- stocznie w Tanjung Prok i Surabaji (Jawa), Willemstadt (Curaçao) oraz Durbanie (Natal);

- cukrownie w Paramaribo (Gujana), Philipsburgu (Sint Maarten) i Durbanie (Natal);

- zakłady włókiennicze w Batawii, Semarangu i Surabaji (Jawa),

- huta cyny w Palembang (Sumatra);

- zakład przeróbki diamentów w Pretorii (Transwal).

Surowce naturalne

Poniżej wymienione są tylko najważniejsze zasoby surowcowe:

- węgiel kamienny w Belgii i Oranii;

- ropa naftowa na Jawie i Borneo;

- rudy żelaza w Luksemburgu;

- rudy cyny w Indiach Wschodnich;

- boksyty w Gujanie;

- złoto w Transwalu, Oranii i Gujanie;

- diamenty w Oranii i Namibii.

Przemysł przetwórczy

Największe znaczenie mają następujące gałęzie przemysłu:

- chemiczny (rafinacja ropy naftowej, przetwórstwo kauczuku);

- hutniczy i metalurgiczny (wyroby z żelaza i stali oraz metali kolorowych);

- maszynowy (budowa maszyn i okrętów);

- elektrotechniczny (silniki i prądnice, elementy oświetlenia, kable elektryczne i osprzęt);

- precyzyjny (urządzenia optyczne, kontrolno-pomiarowe i sterujące);

- włókienniczy (tkaniny wełniane, lniane, koronki);

- spożywczy (masło, sery, piwo, cukier, herbata, kakao, przetwórstwo rybne).

Rolnictwo

Na terenie Metropolii dominuje hodowla bydła, koni i trzody chlewnej oraz uprawa roślin pastewnych, warzyw i kwiatów (tulipany!). Bardzo dobrze rozwinięte jest rybołówstwo. W koloniach przeważają uprawy wyżywieniowe (głównie ryż, także kukurydza, proso, sorgo, bataty i maniok), miejscami hodowla (bydło, trzoda chlewna i drób). Spore znaczenie ma rybołówstwo wraz z pozyskaniem innych bogactw morza (perły, korale), uprawa roślin przemysłowych (kauczuk, palma oleista i kokosowa, trzcina cukrowa, tytoń, herbata, kakao) oraz przypraw.

Ciąg dalszy w Części II.

Przebudowa niemieckiego eskortowca SG-18, ex-francuskiego stawiacza sieci Le Gladiateur, na fregatę 1949 (1 jednostka)

Przebudowa niemieckiego eskortowca SG-18, ex-francuskiego stawiacza sieci Le Gladiateur, na fregatę 1949 (1 jednostka)

Pomysłodawcą projektu jest kolega ŁK, On też napisał legendę. Opis techniczny przebudowy jest Jego i moim wspólnym dziełem.

Niemiecka flota operująca w czasie DWS na Morzu Śródziemnym składała się niemal wyłącznie z zdobycznych okrętów greckich, francuskich, jugosłowiańskich i włoskich. Szczególnie obfita zdobycz zasiliła Kriegsmarine po samobójstwie francuskiej eskadry tulońskiej, w listopadzie 1942 r. Jednym z cenniejszych okrętów, pozyskanych w tych okolicznościach, był stawiacz sieci zagrodowych Le Gladiateur, podniesiony z dna 30.03.1943 r. Po przejęciu od Włochów we wrześniu 1943 r., Niemcy zmodyfikowali pierwotne plany włoskie i doprowadzili do odbudowy okrętu jako eskortowca przeciwlotniczego i przeciwpodwodnego. Kilkakrotnie przerywane prace stoczniowe i dające się odczuć coraz silniej problemy zaopatrzeniowe, spowodowały, że reaktywacja okrętu zakończyła dopiero 17.05.1944 r. Pod nazwą SG-18 okręt uczestniczył w operacjach na północnym Adriatyku do 18.04.1945 r., kiedy to – po uszkodzeniach zadanych mu przez lotnictwo amerykańskie – zatonął w Splicie. Po wojnie został podniesiony przez marynarkę jugosłowiańską i w okresie od 12.08.1946 r. do 26.02.1949 r. finalnie odbudowany przez stocznię  3 Mai Brodogradilista w Rijece. Stało się to możliwe po zrzeczeniu się praw do okrętu przez Marine Nationale. Jako Beograd okręt przetrwał w służbie marynarki jugosłowiańskiej do 31.12.1961 r., po czym został złomowany.

Poniżej opis techniczny finalnej przebudowy okrętu.

Kadłub

Nie licząc prac związanych z uszczelnieniem i konserwacją, usunięto nadbudówkę ze śródokręcia oraz stałe nadburcie tam, gdzie występowało. Ponadto, zmieniono częściowo podział wewnętrzny kadłuba.

Napęd

Istniejący usunięto w całości. W jego miejsce zamontowano dwa kotły olejowe Regale-Marina w dwu kotłowniach oraz dwie turbiny parowe Tosi z przekładniami w dwu maszynowniach. Główne urządzenia napędowe pochodziły z podniesionego z dna z początkiem roku 1947 niemieckiego torpedowca TA-45 (ex-włoski Spica typu Ariette). Ich stosunkowo dobry stan techniczny pozwolił, po gruntownym remoncie, na dalsze użytkowanie.

Uzbrojenie

Zdjęto zamontowany przez Niemców w roku 1944 zestaw: 4xIx10,5 cm L/45 SK C/32, 4xIIx3.7 cm/L83 (1.5") SK C/30, 2xIVx2 cm/65 (0.79") C/38 oraz 2xwbg i 4xmgb. Zamontowano:

- 4xIx100 mm/47 (3.9") OTO Model 1937, przy elewacji 45^o donośność pociskiem HE 14,20 kg wynosiła 15400 m, a przy elewacji maksymalnej 60^o donośność pionowa tym samym pociskiem wynosiła 9690 m;

- 7xIIx40 mm/56 (1.57") Mark 1, przy elewacji 45^o donośność pociskiem HE 0,90 kg wynosiła 10180 m, a przy elewacji maksymalnej 90^o donośność pionowa tym samym pociskiem wynosiła 6800 m;

- 4xIx20 mm/70 (0.79") Mark 2, przy elewacji 45^o donośność pociskiem HE-I 0,123 kg wynosiła 4390 m, a przy elewacji maksymalnej 87^o donośność pionowa tym samym pociskiem wynosiła 3050 m;

- 2xwbg i 4xmgb.

Do kierowania ogniem zamontowano dwa radiodalocelowniki o bazie 4,4 m oraz cztery pomocnicze dalmierze optyczne plot o bazie 1,1 m.

Inne

Całkowicie przebudowano nadbudówki, maszty i kominy. Zainstalowano sonar, sześć radiostacji, dwa radionamierniki (w tym jeden wysokiej częstotliwości), radar nawigacyjny oraz radar kontroli przestrzeni powietrznej i powierzchni wody.

W wyniku przebudowy:

- wyporność standardowa zmniejszyła się z 1858 do 1823 t;

- prędkość maksymalna wzrosła z 18,00 do 27,88 w.

Koszt przebudowy wyniósł 45,1% wartości porównywalnego okrętu nowego. Powyższe nie zawiera kosztów podniesienia okrętu z dna i holowania do stoczni.

We flocie jugosłowiańskiej okręt był klasyfikowany jako szybka fregata i pełnił jednocześnie funkcję okrętu szkolnego dla 40 kadetów. 

Beograd, Yugoslavia frigate laid down 1932, launched 1933, completed 1935, rebuilt 1944, 1949 (engine 1943)

Displacement:

            1 710 t light; 1 837 t standard; 2 123 t normal; 2 353 t full load

Dimensions: Length (overall / waterline) x beam x draught (normal/deep)

            (393,82 ft / 370,73 ft) x 41,67 ft x (11,48 / 12,32 ft)

            (120,04 m / 113,00 m) x 12,70 m  x (3,50 / 3,75 m)

Armament:

      4 - 3,94" / 100 mm 47,0 cal guns - 31,31lbs / 14,20kg shells, 500 per gun

              Dual purpose guns in deck mounts, 1937 Model

              4 x Single mounts on centreline ends, evenly spread

                        2 raised mounts - superfiring

      14 - 1,57" / 40,0 mm 56,0 cal guns - 1,98lbs / 0,90kg shells, 3 000 per gun

              Anti-air guns in deck mounts, 1936 Model

              6 x Twin mounts on sides, evenly spread

                        6 raised mounts

              1 x Twin mount on centreline, aft deck aft

                        1 double raised mount

      4 - 0,79" / 20,0 mm 70,0 cal guns - 0,27lbs / 0,12kg shells, 5 000 per gun

              Anti-air guns in deck mounts, 1939 Model

              2 x Single mounts on sides, aft deck centre

                        2 raised mounts

              2 x Single mounts on sides, forward deck centre

                        2 double raised mounts

      Weight of broadside 142 lbs / 64 kg

      Main DC/AS Mortars

      2 - 282,19 lbs / 128,00 kg Depth Charges + 48 reloads - 6,299 t total

            in Stern depth charge racks

      2nd DC/AS Mortars

      4 - 282,19 lbs / 128,00 kg Depth Charges + 48 reloads - 6,551 t total

            in Depth charge throwers

Armour:

   - Gun armour:         Face (max)     Other gunhouse (avg)            Barbette/hoist (max)

            Main:   0,51" / 13 mm       -                                  -

Machinery:

            Oil fired boilers, steam turbines,

            Geared drive, 2 shafts, 22 000 shp / 16 412 Kw = 27,88 kts

            Range 6 500nm at 14,00 kts

            Bunker at max displacement = 516 tons

Complement:

            156 - 203

Cost:

            £1,067 million / $4,267 million

Distribution of weights at normal displacement:

            Armament: 52 tons, 2,4%

               - Guns: 34 tons, 1,6%

               - Weapons: 18 tons, 0,8%

            Armour: 5 tons, 0,2%

               - Armament: 5 tons, 0,2%

            Machinery: 685 tons, 32,3%

            Hull, fittings & equipment: 948 tons, 44,6%

            Fuel, ammunition & stores: 413 tons, 19,5%

            Miscellaneous weights: 21 tons, 1,0%

               - Hull below water: 9 tons

               - Hull above water: 8 tons

               - On freeboard deck: 4 tons

Overall survivability and seakeeping ability:

            Survivability (Non-critical penetrating hits needed to sink ship):

              2 784 lbs / 1 263 Kg = 83,9 x 3,9 " / 100 mm shells or 0,6 torpedoes

            Stability (Unstable if below 1.00): 1,29

            Metacentric height 2,1 ft / 0,7 m

            Roll period: 12,0 seconds

            Steadiness      - As gun platform (Average = 50 %): 78 %

                                   - Recoil effect (Restricted arc if above 1.00): 0,10

            Seaboat quality  (Average = 1.00): 1,41

Hull form characteristics:

            Hull has rise forward of midbreak,

              a normal bow and a round stern

            Block coefficient (normal/deep): 0,419 / 0,433

            Length to Beam Ratio: 8,90 : 1

            'Natural speed' for length: 19,25 kts

            Power going to wave formation at top speed: 58 %

            Trim (Max stability = 0, Max steadiness = 100): 55

            Bow angle (Positive = bow angles forward): 17,20 degrees

            Stern overhang: 16,08 ft / 4,90 m

            Freeboard (% = length of deck as a percentage of waterline length):

                                               Fore end,        Aft end

               - Forecastle:            16,00%,  22,64 ft / 6,90 m,  21,65 ft / 6,60 m

               - Forward deck:       27,00%,  21,65 ft / 6,60 m,  20,01 ft / 6,10 m

               - Aft deck:    49,00%,  12,14 ft / 3,70 m,  12,14 ft / 3,70 m

               - Quarter deck:        8,00%,  12,14 ft / 3,70 m,  12,14 ft / 3,70 m

               - Average freeboard:                      16,07 ft / 4,90 m

Ship space, strength and comments:

            Space - Hull below water (magazines/engines, low = better): 113,6%

                        - Above water (accommodation/working, high = better): 178,9%

            Waterplane Area: 9 624 Square feet or 894 Square metres

            Displacement factor (Displacement / loading): 143%

            Structure weight / hull surface area: 59 lbs/sq ft or 286 Kg/sq metre

            Hull strength (Relative):

                        - Cross-sectional: 0,92

                        - Longitudinal: 2,55

                        - Overall: 1,02

            Cramped machinery, storage, compartmentation space

            Excellent accommodation and workspace room

            Ship has slow, easy roll, a good, steady gun platform

            Good seaboat, rides out heavy weather easily