Moje pojęcie historii alternatywnej

Moje pojęcie historii alternatywnej

Zbierałem się już od dłuższego czasu do tego posta, lecz z podobnym zapałem jak pies do biegania po ściernisku. W końcu jednak się zmusiłem, a właściwie zmusiły mnie do tego niektóre Wasze wypowiedzi. Kiedyś się już wprawdzie zarzekałem, że temat jest zamknięty, ale… nigdy nie mów - nigdy. Jeszcze raz wyrażę swoją – wierzę, że niepłonną – nadzieję, iż post ten powoli zrozumieć Wam moje podejście do zagadnienia historii alternatywnej i dalsze dyskusje na ten temat staną się – jeśli nie zbędne, to przynajmniej – niekonieczne.

Dla uniknięcia nieporozumień, muszę stwierdzić, że tekst poniższy nie ma żadnych pretensji do historiozofii i w ogóle „naukowości”, a jest wyłącznie zbiorem moich osobistych poglądów i przemyśleń. Myślę, że po tym wstępie mogę pominąć w dalszym ciągu zastrzeżenia typu: „moim zdaniem”, „jestem przekonany, że…” itp.

Na początku chciałbym wprowadzić pewne ogólne założenia przydatne dla zrozumienia całości.

Konieczność zdarzeń historycznych.

Zdarzenia historyczne można podzielić na trzy rodzaje: niemożliwe, możliwe oraz konieczne. Zdarzenia niemożliwe – jak sama nazwa wskazuje – nie występują i z zasady nie należą do historii, więc można je pominąć.

Zdarzenia możliwe, to zdarzenia, które nastąpić mogą, lecz nie muszą; np. Hitlera nie przyjęto na studia plastyczne, choć było to możliwe (wbrew prześmiewcom, był niezłym akwarelistą, w każdym razie często przyjmowano mniej utalentowanych). Z takich to zdarzeń w lwiej części składa się historia.

Zdarzenia konieczne, to takie, które nastąpić mogą i muszą; np. Karol I musiał umrzeć po tym, jak ucięto mu głowę (choć sama egzekucja koniecznym wydarzeniem jednak nie była). Wydarzenia te w historii występują rzadko i najczęściej jako tzw. „mikrowydarzenia”.

Przyczyny zdarzeń historycznych.

Przyczynami zdarzeń koniecznych są w zasadzie jedynie prawa natury, ekonomii itp.; w każdym razie występują one niezależnie od woli ich uczestników.

Dla odmiany na przyczyny zdarzeń możliwych składa się cały szereg czynników, czasem trudno jest jednoznacznie wszystkie z nich ustalić. Powodem tego jest z jednej strony często niezwykle skomplikowany splot warunków (jeden z moich znajomych nazywa to „zbiegowiskiem okoliczności”), a z drugiej, chyba jeszcze bardziej skomplikowana natura ludzkiej psychiki. Ogólnie przyczyny te można podzielić z grubsza na „obiektywne”, czyli niezależne bezpośrednio od woli uczestników wydarzeń oraz na subiektywne, czyli mające podłoże wolicjonalne. Napisałem „obiektywne” w cudzysłowie, ponieważ jest to pewien skrót myślowy. Dla przykładu: władca obejmujący tron jest już na początku ograniczony zastaną sytuacją geopolityczną, społeczną, ekonomiczną itd. Wprawdzie sytuacja ta jest w dużej mierze efektem subiektywnych wyborów innych ludzi, zarówno współczesnych, jak i dawno już nieżyjących, ale dla nowego władcy jest obiektywna, bo nie jest skutkiem jego własnych wyborów, a czasu przecież cofnąć nie może.

I to głównie z powodu swoich złożonych przyczyn, zdarzenia możliwe są właśnie tylko możliwymi. Często najdrobniejszy, a nawet niezauważalny czynnik może zdecydować o tym, czy dane zdarzenie nastąpi, czy też nie. Wracając do przykładu Hitlera; gdyby jednak do Akademii go przyjęto (co przecież dla głównego biegu historii wydaje się nieistotne), to bardzo możliwe, że nie doszłoby do II Wojny Światowej (która dla biegu historii była niewątpliwie niezwykle ważnym wydarzeniem).

Dla wydarzeń możliwych można dodatkowo przyjąć stopień prawdopodobieństwa, który jednak trudno ustalić (oczywiście, jeżeli pominąć typowe zdarzenia losowe w matematycznym rozumieniu tego pojęcia). Tak, czy inaczej, prawdopodobieństwo to zawsze będzie większe od zera, a mniejsze od jedności. Reasumując, chociaż niektóre zdarzenia możemy uważać za bardziej prawdopodobne od innych, to i tak będą one wyłącznie i tylko możliwe.

Przypadkowość zdarzeń.

Wspomniana wyżej złożoność przyczyn wydarzeń prowadzi do ich (w potocznym rozumieniu) przypadkowości, nawet jeśli nie są zdarzeniami stricte losowymi w matematycznym znaczeniu. Mówiąc „w potocznym rozumieniu”, mam na myśli to, że choćby dla jakiegoś nielosowego matematycznie zdarzenia istniał logiczny ciąg przyczyn, to będzie on często tak trudny do odtworzenia, że dla obserwatora będzie miał charakter zdarzenia losowego, czyli właśnie przypadkowego.

I znowu przykład Hitlera. O tym, że nie został przyjęty do Akademii ktoś wprawdzie zdecydował, ale przesłanki tej decyzji nie są łatwe do uchwycenia (może decydent nie gustował w wąsikach, a może miał po prostu „zły dzień”). Tak więc, dla Hitlera (a tym bardziej dla nas) to zdarzenie mogło uchodzić za przypadkowe, przecież przyjęcie go było w zasadzie równie możliwe (niezależnie od nieuchwytnej wartości prawdopodobieństwa obydwu sprzecznych zdarzeń).

Tu dochodzimy do miejsca, gdzie możemy w zasadzie stwierdzić, że wszystkie zdarzenia możliwe, a niekonieczne są (w potocznym rozumieniu) przypadkowe, bo mogły się zdarzyć, lecz nie musiały.

Światy równoległe.

Istnieje teoria, a właściwie szereg zbliżonych teorii, postulujących istnienie tzw. światów równoległych do naszego. Dla wyjaśnienia; ja nie jestem jakimś gorącym zwolennikiem tych teorii, dzisiejszy stan wiedzy nie może ani potwierdzić, ani zaprzeczyć ich istnieniu. Moją postawę wobec nich można nazwać agnostyczną. Ponieważ jednak treść tych teorii uznałem za bardzo przydatną w moich dalszych przemyśleniach, dla nieinteresujących się tym tematem, podam ją w zarysie.

Otóż teorie te zakładają istnienie co najmniej jednego, a częściej wielu mniej, lub bardziej podobnych do naszego światów z własną, indywidualną historią. Twórców i zwolenników istnienia światów równoległych dzieli sporo kwestii. Najważniejsze z nich to: możliwość, lub jej brak łączności pomiędzy poszczególnymi światami, występowanie w nich, bądź nie identycznych praw natury, a także ich geneza. Dla naszych rozważań załóżmy, że światy nie mają ze sobą łączności, obowiązują w nich te same prawa natury, a dodatkowo to, że już istniejące światy mogą się dzielić, tworząc następne jakby przez pączkowanie.

Przy tych założeniach staje się nieomal pewne, że przebieg procesów historycznych w różnych światach musi się różnić (na zasadzie zaznaczonej powyżej przypadkowości zdarzeń możliwych), choć w pewnym ograniczonym stopniu (te same prawa nimi rządzą!).

Dodatkowo jest raczej jasne, że światy powstałe drogą podziału, różnią się od światów „macierzystych” tym bardziej, im dawniej podział nastąpił. Im dłuższy czas, tym dłuższy ciąg przypadków silniej różnicujących bieg historii. To tak, jak w biologicznym dziedziczeniu; im więcej pokoleń dzieli dwa osobniki tym bardziej różnią się między sobą (oczywiście statystycznie), więcej pokoleń, to więcej „szans” na mutacje.

Historie alternatywne, jako światy równoległe.

I tu dochodzimy do meritum. Otóż przyjmijmy, że historie alternatywne, „dzieją się” w światach równoległych wobec naszego „realnego” i wobec siebie wzajemnie, a zaistniały na skutek wcześniejszego, lub późniejszego oddzielenia się od pnia historii realnej. Tak więc, można powiedzieć, że „moja” historia, to historia dziejąca się w świecie równoległym do realnego, od którego oddzieliła się mniej więcej w połowie XIII w.

Nic więc dziwnego w tym, że „mój” świat wygląda odmiennie od realnego, że podejmowane są inne decyzje lub takie same, lecz w innym czasie. Nic dziwnego w tym, że niektóre procesy przebiegają u mnie szybciej, inne wolniej, inne w tym samym tempie, a jeszcze inne w ogóle nie. Nic dziwnego, bo jak wywiodłem wcześniej, historia to w większości zbiór zdarzeń przypadkowych (możliwych).

Nic dziwnego nie ma też w tym, że światy te są jednak tak bardzo podobne. Nikt nie zaprzeczy, że moje okręty są napędzane takimi samymi jak w „realu” urządzeniami, uzbrojone w te same rodzaje broni, wyglądają podobnie, a „nowinki” pojawiają się w zbliżonym (w dłuższej skali) czasie. Przecież założyliśmy, że w zarówno w „moim”, jak i realnym świecie obowiązują te same prawa natury, a w porównaniu do długości „ziemskiej” historii, rozłączenie nastąpiło tak niedawno. Niedawno, lecz wystarczająco dawno, aby różnice się jednak pojawiły.

Przypadkowość większości zdarzeń powoduje też to, że w niektórych obszarach różnice są większe, w innych mniejsze, a często w ogóle nie występują. Dla przykładu: „nasza” flota różni się nieporównywalnie od ówczesnej realnej polskiej, floty niemiecka, rosyjska i włoska różnią się od swoich realnych odpowiedników w mniejszym stopniu, a pozostałe w zasadzie są z realiami identyczne.

Wierne kopiowanie większości realiów do „mojego” świata, świadczyłoby o tym, że albo światy te zachowują jednak jakąś łączność (a przecież założyliśmy, że nie) albo, że większość zdarzeń historycznych jest konieczna (a przecież założyliśmy, że nie), albo o obu faktach jednocześnie. Dla tych, którzy porównują „odchyłki” od realiów w moim blogu z tymi z bloga de Villarsa; „jego” świat – jak wiele na to wskazuje – oddzielił się od realnego później niż „mój”, przypuszczalnie nie wcześniej niż w XVIII w. Dlatego też, „jego” świat jest bardziej zbliżony do realnego niż „mój”

Uważam, że przy przyjęciu wstępnych założeń (a to chyba przy odrobinie dobrej woli nie takie trudne), moje pojęcie historii alternatywnej stanie się zrozumiałe oraz akceptowalne i nie będę już musiał (przynajmniej tak często ) tłumaczyć się, że… Nie mam oczywiście zamiaru wywierać na kimkolwiek, jakiejkolwiek presji psychicznej, ale uważam, że gdybym miał dotychczas podobne jak niektórzy Koledzy obiekcje, to tym tekstem sam bym siebie przekonał :).