Życzenia

Wszystkim Czytelnikom bloga, życzę zdrowych i wesołych Świat oraz szczęśliwego Nowego Roku.

JKS

Początek nowej sagi - Wielka Kolumbia

Otwieram niniejszym nowy cykl, nazwijmy go kolumbijskim. Rozważałem kilka opcji i na koniec uznałem, że ta jest najlepsza. Najlepsza, bo po pierwsze, daje spore możliwości, a po drugie, wymaga tylko nieznacznej "modyfikacji" realnej historii. Czy to był dobry wybór, ocenicie sami.

JKS

Wielka Kolumbia - wprowadzenie cz. I

Oficjalna nazwa państwa: Federacja Wielkiej Kolumbii

Data powstania:                  17.12.1819

Ustrój polityczny:                 państwo federacyjne

Powierzchnia:                     4 798 131 km²

Ludność:                            19 170 607 osób (stan na rok 1919)

Stolice:                                Lima i Bogota

Język urzędowy:                 hiszpański

Waluta:                               1 bolívar = 100 centimos

Historia

Federacja Wielkiej Kolumbii powstała w roku 1819, na skutek połączenia się republik Kolumbii i Wenezueli. Pierwszą stolicą państwa była Bogota, a pierwszym Prezydentem Federacji Simón Bolívar. W roku 1821 do federacji dołączyła Panama (początkowo, jako prowincja Kolumbii; jako autonomiczna republika związkowa od roku 1855), a rok później Ekwador (początkowo, jako kolumbijska prowincja Quito; jako autonomiczna republika związkowa od roku 1824). Podstawowym dokumentem określającym ustrój federacji była tzw. Konstytucja z Cúcuty z dnia 30.08.1821 r.

Boliwia, po oderwaniu się od Peru (a dokładniej Wicekrólestwa La Platy), uzyskała niepodległość w roku 1826. W latach 1828-29, Wielka Kolumbia toczyła wojnę z Peru. Po zwycięskiej dla Wielkiej Kolumbii bitwie na wzgórzu Tarqui, zbuntowane peruwiańskie wojsko obaliło prezydenta José de La Mar. Od tego momentu, Peru pogrążyło się w anarchii, czego skutkiem był podział państwa na dwie republiki; Górnego i Dolnego Peru. Wykorzystując tę sytuację, w roku 1836, Boliwia pod wodzą swego prezydenta Andrésa Santa Cruz zajęła Peru, po czym proklamowana została Konfederacja Peruwiańsko-Boliwijska. Twór ten przetrwał tylko do roku 1839; po przegranej wojnie z Chile i Argentyną (1836-39), Konfederacja się rozpadła. Jeszcze w tym samym roku (1839), obawiając się dalszych nieprzyjaznych kroków ze strony Chile i Argentyny, Boliwia oraz połączone już Peru, przystąpiły do Federacji Wielkiej Kolumbii.

Tak znaczne rozszerzenie Federacji, wymagało zmian we wciąż obowiązującej Konstytucji z Cúcuty. Nowa konstytucja, zwana Konstytucją z roku 1841, wyznaczyła dwie stolice Federacji; na siedzibę władz wykonawczych (Prezydent Federacji i Rząd Federacji) wybrano Limę, a siedzibą najwyższych władz ustawodawczych i sądowniczych (Senat, Izba Reprezentantów Federacji oraz Trybunał Federacji) pozostała Bogota. Dokonano również zmian w ordynacji wyborczej oraz zmodyfikowano podział kompetencji pomiędzy władzami federalnymi a władzami poszczególnych republik związkowych. Lata 1841-1914, to okres stabilizacji oraz znacznego wzrostu demograficznego i ekonomicznego. Istotne dla tego okresu są próby przekopu Przesmyku Panamskiego (zakończone bankructwem prace Compagnie Universelle du Canal Interocéanique 1881-89), oraz uwieńczone powodzeniem przedsięwzięcie amerykańskie (1904-1914, oficjalne otwarcie Kanału 1921). Dzierżawa od roku 1903 terenów tzw. Strefy Kanału Panamskiego, przyczyniła tak Republice Panamy, jak i całej Federacji sporej ilości „twardej” waluty, co umożliwiło znaczący wzrost importu najnowszych ówcześnie technologii. W pewnych, skłaniających się ku nacjonalizmowi, kręgach politycznych Federacji, zastrzeżenia budziła amerykańska kontrola Strefy Kanału Panamskiego, jednakże przeważyły korzyści ekonomiczne oraz polityczne, wynikające z dobrych stosunków z USA. W roku 1917 odkryto w rejonie jeziora Maracaibo bogate złoża ropy naftowej. Pozwoliło to Federacji na „wielki skok” ekonomiczny, umożliwiający m.in. rozbudowę floty wojennej.

W czasie I. Wojny Światowej, Federacja oficjalnie zachowała neutralność. Była to jednak neutralność dla Ententy życzliwa, chociażby  w formie ułatwień w zakupie ropy naftowej, rud żelaza i innych surowców oraz produktów żywnościowych. Po zakończeniu Wielkiej Wojny, dało to możliwość pozyskania od Amerykanów albo gratisowego, albo na preferencyjnych warunkach, demobilizowanego uzbrojenia i sprzętu, w tym okrętów wojennych.

Geografia

Federacja Wielkiej Kolumbii zajmuje w przybliżeniu północno-zachodnią część Ameryki Południowej oraz niewielką część Ameryki Północnej, a dokładniej jej południowej części, zwanej dawniej Ameryką Środkową. Obszar ten ma dostęp do dwu oceanów; Spokojnego oraz Atlantyckiego, poprzez - stanowiące jego część - Morze Karaibskie.

W układzie południkowym, można na jej terenie wydzielić z grubsza trzy strefy:

- nadbrzeżną, obejmującą wybrzeża Pacyfiku (a także Morza Karaibskiego);

- andyjską, obejmującą Andy Północne oraz północną część Andów Środkowych, z najwyższym w tej części Andów szczytem Chimborazo (6268 m n. p. m.);

- pas równin i nizin wschodnio-andyjskich (Llanos, Selvas).

Długość linii brzegowej wynosi 13 149 km, a długość granic lądowych 25 847 km.

Największą rzeką, której bieg w całości znajduje się na terytorium Federacji jest Orinoko (2160 km). Pozostałe większe rzeki to uchodząca do Morza Karaibskiego Magdalena (1540 km) oraz rzeki źródłowe Amazonki; która z nich jest właściwym początkiem Amazonki, jest do dziś kwestią sporną. Największym jeziorem Federacji jest położone w Andach Środkowych, na granicy z Chile,  jezioro Titicaca, będące jednocześnie największym jeziorem Ameryki Południowej (8372 km²) i największym jeziorem wysokogórskim świata (3812 m n. p. m.). Słodkowodny zbiornik wodny nazywany czasem Jeziorem Maracaibo, jest w rzeczywistości zatoką morską i dlatego go tu pomijam.

Klimat

Mocno zróżnicowany. Na wybrzeżach Morza Karaibskiego zwrotnikowy, morski, wilgotny. Na wybrzeżach Pacyfiku zwrotnikowy i równikowy, morski, wilgotny. Na obszarach andyjskich równikowy i zwrotnikowy, wysokogórski, suchy. Na Llanos zwrotnikowy, przejściowy, suchy. Na Selvas równikowy, przejściowy, wilgotny. Opady roczne od 10 do 12717 mm. Średnie temperatury roczne od 5 do 28^oC.

Demografia (stan na rok 1919)

Pod względem etnicznym, struktura ludności wygląda następująco:

- Kreole (potomkowie Europejczyków) 16,7%,

- Metysi (potomkowie Europejczyków i Indian) 49,3%,

- Indianie (ludność autochtoniczna) 20,4%,

- Murzyni (potomkowie afrykańskich niewolników) 7,7%,

- Zambos (potomkowie Murzynów i Indian) 4,0%,

- inni (głównie Mulaci, Hindusi i Żydzi) 1,9%.

Pod względem wyznaniowym, podział wygląda tak:

- katolicy 78,6%,

- protestanci 13,0%,

- wyznawcy religii plemiennych 5,5%,

- inni (głównie hinduizm, judaizm, islam) 1,2%,

- brak wyznania 1,7%.

Największe miasta i ich populacja:

- Lima 1 202 800,

- Bogota 945 900,

- Caracas 665 100,

- Quito 401 100,

- Maracaibo 383 600,

- Medellin 368 400,

- Trujillo 319 500,

- Cali 277 800,

- Panama 283 400,

- La Paz 255 400.

Ustrój

Pod względem prawno-państwowym, Federacja Wielkiej Kolumbii jest od roku 1841 federacją autonomicznych republik: Boliwii, Ekwadoru, Kolumbii, Panamy, Peru i Wenezueli. Obowiązuje system prezydencki. Najwyższe organy władzy sytuują się na dwu szczeblach; federalnym i republikańskim.

Na szczeblu federalnym jest to: Prezydent Federacji i podlegający mu Gabinet Federalny (władza wykonawcza), Izba Reprezentantów i Senat (władza ustawodawcza) oraz Trybunał Federacji (władza sądownicza). Prezydent Federacji wybierany jest w głosowaniu powszechnym na 6-letnią kadencję. Reprezentuje Federację, powołuje i kieruje pracą Gabinetu Federalnego, mianuje przedstawicieli dyplomatycznych oraz jest najwyższym zwierzchnikiem sił zbrojnych Federacji. Jako jedyny organ władzy federalnej, posiada prawo inicjatywy ustawodawczej oraz w określonych przypadkach, prawo do wydawania dekretów. Do wyłącznych kompetencji Gabinetu Federalnego należą: polityka zagraniczna i finanse federalne oraz obrona (w czasie wojny). Izba Reprezentantów jest najwyższym organem ustawodawczym Federacji, choć sama prawa inicjatywy ustawodawczej nie posiada. Liczy 240 członków wybieranych na 4-letnią kadencję. Wybory odbywają się w każdej z Republik oddzielnie, choć w tym samym czasie i wg tej samej ordynacji. Każdej z Republik przysługuje prawo wyboru członków Izby w ilości proporcjonalnej do liczby jej populacji. Senat liczy 24 członków wybieranych na 4-letnią kadencję. Wybory odbywają się w każdej z Republik oddzielnie, choć w tym samym czasie i wg tej samej ordynacji. Każdej z Republik przysługuje prawo wyboru 4 członków Senatu. Senat posiada prawo weta w stosunku do ustaw Izby Reprezentantów, która może weto odrzucić większością 2/3 głosów. Senat zatwierdza dekrety Prezydenta Federacji: o wypowiedzeniu wojny, zawarciu pokoju, wprowadzeniu i odwołaniu stanu wyjątkowego większością 2/3 głosów, pozostałe zwykłą większością głosów. Jako jedyny organ władzy federalnej, posiada prawo do postawienia Prezydenta Federacji oraz członków Gabinetu Federalnego w stan oskarżenia, wymagana jest do tego większość 3/4 głosów. Połączone; Izba Reprezentantów i Senat, mają prawo do wprowadzania poprawek do konstytucji, większością 2/3 głosów. Trybunał Federacji składa się z 11 członków, wybieranych na 10-letnią kadencję, przez środowiska prawnicze Republik (6 członków), Izbę Reprezentantów (3 członków) oraz Senat i Prezydenta Federacji (po 1 członku). Członkiem Trybunału może być osoba posiadająca stopień naukowy doktora praw oraz wiek co najmniej 40 lat. Trybunał bada zgodność z Konstytucją Federalną: na żądanie, ustaw Izby Reprezentantów i dekretów Prezydenta Federacji oraz obligatoryjnie, Konstytucji Republik. Trybunał sądzi Prezydenta Federacji i członków Gabinetu Federalnego, w przypadku postawienia ich w stan oskarżenia.

Na szczeblu republikańskim, najwyższymi organami władzy są: Prezydent Republiki i podlegający mu Gabinet Republiki (władza wykonawcza), Legislatywa (władza ustawodawcza) oraz Trybunał Republiki (władza sądownicza). Prezydenci Republik wybierani są w głosowaniu powszechnym na 6-letnią kadencję. Reprezentują Republikę, powołują i kierują pracą Gabinetów Republik oraz są najwyższymi zwierzchnikami sił zbrojnych Republik (w czasie pokoju). Jako jedyny organ władzy republikańskiej, posiadają prawo inicjatywy ustawodawczej oraz w określonych przypadkach, prawo do wydawania dekretów. Prezydenci Republik pełnią rotacyjnie, przez okres jednego roku obowiązki Wiceprezydenta Federacji. Kompetencje Gabinetów Republik obejmują pełen zakres administracji Republik, za wyjątkiem zastrzeżonych dla Gabinetu Federalnego. Legislatywy Republik są najwyższym dla nich organem ustawodawczym, choć same prawa inicjatywy ustawodawczej nie posiadają. Liczą, w zależności od Republiki, od 60 do 150 członków wybieranych na 4-letnią kadencję. Posiadają prawo weta absolutnego w stosunku do dekretów Prezydentów Republik, większością 2/3 głosów. Legislatywy mogą postawić w stan oskarżenia właściwych Prezydentów Republik oraz członków Gabinetów Republik, wymagana jest do tego większość 3/4 głosów. Trybunały Republik składają się z 9 członków, wybieranych na 10-letnią kadencję, przez środowiska prawnicze Republik (5 członków), Legislatywy (3 członków) oraz Prezydentów Republik (1 członek). Członkami Trybunałów mogą być osoby posiadające stopień naukowy doktora praw oraz wiek co najmniej 35 lat. Trybunały Republik badają zgodność z Konstytucjami Republik ustaw Legislatyw i dekretów Prezydentów Republik oraz sądzą właściwych Prezydentów Republik oraz członków Gabinetów Republik, w przypadku postawienia ich w stan oskarżenia.

Zarówno Konstytucja Federalna, jak i republikańskie, przewidują referenda, odpowiednio na szczeblu federalnym i republikańskim. Wyniki referendów są wiążące, jeżeli uzyskano w nich większość 2/3 głosów, przy co najmniej 50% frekwencji (75% w przypadku poprawek do konstytucji). Traktuje się je wtedy, jako oddolną inicjatywę ustawodawczą, a organy ustawodawcze są zobowiązane do wydania, wynikających z referendów, odpowiednich ustaw.

Czynne prawo wyborcze przysługuje wszystkim, umiejącym czytać i pisać obywatelom (kobietom i mężczyznom), od ukończenia przez nich 21 roku życia. Bierne prawo wyborcze przysługuje wszystkim obywatelom (kobietom i mężczyznom), od ukończenia przez nich: 25 roku życia do organów samorządowych, 30 roku życia do Izby Reprezentantów i Legislatyw oraz 35 roku życia do Senatu i na stanowiska prezydenckie.

Każdemu z mieszkańców Federacji przysługuje podwójne obywatelstwo; konkretnej Republiki oraz Federacji. Niemniej, posiadanie obywatelstwa konkretnej Republiki nie jest bezwzględnie wymagane.

Podział administracyjny

Federacja, jako całość, dzieli się na poszczególne Republiki. W Republikach, podział administracyjny określają ich Konstytucje, różnią się więc one od siebie w tej dziedzinie. W Peru podział jest 3-stopniowy; departament, prowincja i dystrykt. W Kolumbii również 3-stopniowy; departament, gmina i corregimiento (brak polskiego odpowiednika). W Wenezueli 2-stopniowy: stan (estado) i gmina. W Panamie 3-stopniowy: prowincja, departament i corregimiento. W Boliwii 4-stopniowy; departament, prowincja, gmina i kanton. W Ekwadorze 3-stopniowy; prowincja, kanton i parafia (cywilna).

Obszarem o statusie specjalnym jest Strefa Kanału Panamskiego. Wynika on z zawartej w roku 1903, pomiędzy USA z jednej, a Federacją i Panamą z drugiej strony, umowy o wieczystej dzierżawie.

Poniżej zestawienie tabelaryczne podstawowych danych Federacji - stan na rok 1919.