Lekki krążownik pancerny Custoza (2 sztuki)

Lekki krążownik pancerny Custoza (2 sztuki)

Zacznę od wytłumaczenia się z klasyfikacji. Wydaje się, że mniej więcej od okresu przed PWS, aż do lat 20-tych określenie „lekki krążownik” stało się synonimem określenia „nowoczesny krążownik”. Jest to zgodne m.in. z określeniem typu Courageous, jako lekki krążownik, albo tym, że na początku także krążowniki „waszyngtońskie” typu Pensacola były klasyfikowane jako lekkie.

Stąd Austro Węgierski krążownik z działami 190 mm to krążownik pancerny, ale także „lekki”.

W trakcie jednej z dyskusji na blogu powstała koncepcja szybkiego „monokalibrowego” krążownika pancernego. Początkowo optowałem za krążownikiem z co najmniej 8x190 i silnym opancerzeniem. Ale okręt byłby spory i koncepcja nie miałaby sensu wobec dużo silniejszego „konkurenta” w postaci Szent Istvan.

Kolega ŁK na początku podał pomysł relatywnie małego, ale bardzo szybkiego krążownika, a następnie konsekwentnie go bronił. Miałem wątpliwości, ponieważ okręt wydaje mi się niezbilansowany. Ostatecznie więc okręt powstał „na zamówienia i na ryzyko” Kolegi ŁK, który jest pomysłodawcą okrętów. Także główne parametry podał Kolega ŁK. Nie obyło się bez sporów (np. pomysłodawca chciał wież działowych i superpozycji, ja dział w maskach), ale „zamawiający” i „stocznia” doszli ostatecznie do porozumienia i okręt został zbudowany.

Koncepcja okrętu.

Dzięki zamówienie 3 kolejnych krążowników lekkich w 1911 r. (co łącznie zwiększało liczbę szybkich krążowników do 4) flota Austro Węgier stała się lokalnym „hegemonem” w siłach lekkich. Zdawano sobie jednak sprawę, że okręty są dość słabe, co ogranicza ich możliwości. Niespodziewanie parlament Węgier ufundował flocie dodatkowo mały krążownik liniowy (Szent Istvan – 6x305, 28 w). Postanowiono kontynuować ten kierunek i uzyskać pozycję dominującą na Adriatyku.

Lekkie krążowniki mogły przeganiać niszczyciele i niszczyć wrogą żeglugę, Szent Istvan był zdolny zneutralizować krążowniki pancerne lub lekkie wroga. Problemem był w tym, że Szent Istvan był tylko jeden, a zespołów wrogich krążowników mogło być więcej. Postanowiono więc wzmocnić „eskadrę lotną” floty „lekkimi krążownikami pancernymi”, czyli okrętami zdolnymi samodzielnie rozprawić się z krążownikami lekkimi wroga. Ponadto dzięki naprawdę dużej szybkości, zdolnymi jeszcze głębiej penetrować wody nieprzyjaciela. Lekkie krążowniki pancerne zaprojektowano jako bardzo szybkie, uzbrojone w relatywnie silne działa. Opancerzenie pozostawiono na dość słabym poziomie, aczkolwiek przekraczającym inne krążowniki lekkie. Zasięg (dość skromny) uznano za dostosowany do warunków Morza Śródziemnego. Mało miejsca na maszynownie i skromne nadbudówki uznano za akceptowalne na okrętach mających dokonywać tylko relatywnie krótkich wypadów.

Komentarz „techniczny”

Naturalnymi punktami odniesienia (choć z innych czasów!) są oczywiście Hawkins, 25 de Mayo, Furutaka i Exeter. Na tym tle okręt ma wyraźnie największe zanurzenie. Ale z drugiej strony okręty Austro Węgierskie (np. Saida) także miały relatywnie spore zanurzenie, więc uznałem to za dopuszczalne.

Opancerzenie to pas pancerny chroniący cytadelę na poziomie „minus 2”, przykryty pancerzem pokładowym. Powyżej okręt jest niechroniony. To układ podobny do „konkurentów”. Pas pancerny jest skromny (3,66 m wysokości, w tym połowa pod linią wody), i nawet nieco niższy niż na wymienionych „konkurentach”, grubość zbliżona. Wyższy pas pancerny wymagałby dodatkowej wyporności oraz, ze względu na układ pokładów, nie bardzo można byłoby go ciągnąć w górę. Z kolei w dół (pod wodą) nie za bardzo miałoby to sens. Posiadanie grodzi przeciwtorpedowej jest atutem, ale jej mała grubość, oraz odsuniecie od burty (zaledwie 1,2 m) nie powala. Tym nie mniej ze względu na rozmiar maszynowni nie było możliwe zwiększenie strefy obrony biernej. Opancerzenie uzbrojenia zdecydowanie przeważa nad konkurentami.

Reasumując opancerzenie nie imponuje, szczególnie na tle wcześniejszego (i dwukrotnie mniejszego!) krążownika Saida, który miał burty 60 mm, pokład 20 mm, maski dział 40 mm. Okręt ma słabą baterię „lekką”, więc stocznia dołożyła wysokiej staranności w celu uzyskania maksymalnych kątów ostrzału tych dział.

Dla porównania zestawiono sylwetki Szent Istvan i Custoza

Custoza, Austro-Hungary Light armoured cruiser laid down 1914

Displacement:

            6 537 t light; 6 833 t standard; 7 353 t normal; 7 769 t full load

Dimensions: Length (overall / waterline) x beam x draught (normal/deep)

            (514,50 ft / 510,00 ft) x 54,00 ft x (21,00 / 21,83 ft)

            (156,82 m / 155,45 m) x 16,46 m  x (6,40 / 6,65 m)

Armament:

      6 - 7,48" / 190 mm 50,0 cal guns - 209,44lbs / 95,00kg shells, 180 per gun

              Breech loading guns in turret on barbette mounts, 1914 Model

              3 x Twin mounts on centreline, evenly spread

      4 - 3,54" / 90,0 mm 50,0 cal guns - 23,55lbs / 10,68kg shells, 450 per gun

              Quick firing guns in deck and hoist mounts, 1914 Model

              4 x Single mounts on sides, aft evenly spread

                        4 raised mounts

      Weight of broadside 1 351 lbs / 613 kg

      Main Torpedoes

      4 - 21,0" / 533 mm, 24,61 ft / 7,50 m torpedoes - 1,549 t each, 6,197 t total

            In 2 sets of deck mounted side rotating tubes

Armour:

   - Belts:                     Width (max)   Length (avg)               Height (avg)

            Main:   2,95" / 75 mm 305,12 ft / 93,00 m     12,00 ft / 3,66 m

            Ends:   Unarmoured

              Main Belt covers 92% of normal length

              Main belt does not fully cover magazines and engineering spaces

   - Torpedo Bulkhead - Additional damage containing bulkheads:

                        0,98" / 25 mm 305,12 ft / 93,00 m     19,00 ft / 5,79 m

            Beam between torpedo bulkheads 46,00 ft / 14,02 m

   - Gun armour:          Face (max)      Other gunhouse (avg) Barbette/hoist (max)

            Main:   2,95" / 75 mm 1,38" / 35 mm             2,95" / 75 mm

            2nd:     1,38" / 35 mm       -                                  -

   - Protected deck - single deck:

            For and Aft decks: 1,38" / 35 mm

   - Conning towers: Forward 3,94" / 100 mm, Aft 1,97" / 50 mm

Machinery:

            Coal fired boilers, steam turbines,

            Geared drive, 4 shafts, 56 170 shp / 41 903 Kw = 30,00 kts

            Range 4 000nm at 12,00 kts

            Bunker at max displacement = 936 tons (100% coal)

Complement:

            396 - 516

Cost:

            £0,905 million / $3,619 million

Distribution of weights at normal displacement:

            Armament: 374 tons, 5,1%

               - Guns: 362 tons, 4,9%

               - Weapons: 12 tons, 0,2%

            Armour: 1 216 tons, 16,5%

               - Belts: 451 tons, 6,1%

               - Torpedo bulkhead: 211 tons, 2,9%

               - Armament: 160 tons, 2,2%

               - Armour Deck: 346 tons, 4,7%

               - Conning Towers: 48 tons, 0,7%

            Machinery: 2 380 tons, 32,4%

            Hull, fittings & equipment: 2 555 tons, 34,7%

            Fuel, ammunition & stores: 816 tons, 11,1%

            Miscellaneous weights: 12 tons, 0,2%

               - On freeboard deck: 12 tons

Overall survivability and seakeeping ability:

            Survivability (Non-critical penetrating hits needed to sink ship):

              5 081 lbs / 2 305 Kg = 24,3 x 7,5 " / 190 mm shells or 0,9 torpedoes

            Stability (Unstable if below 1.00): 1,08

            Metacentric height 2,3 ft / 0,7 m

            Roll period: 15,0 seconds

            Steadiness       - As gun platform (Average = 50 %): 74 %

                                   - Recoil effect (Restricted arc if above 1.00): 0,49

            Seaboat quality  (Average = 1.00): 1,08

Hull form characteristics:

            Hull has rise forward of midbreak,

              a normal bow and a cruiser stern

            Block coefficient (normal/deep): 0,445 / 0,452

            Length to Beam Ratio: 9,44 : 1

            'Natural speed' for length: 22,58 kts

            Power going to wave formation at top speed: 55 %

            Trim (Max stability = 0, Max steadiness = 100): 68

            Bow angle (Positive = bow angles forward): 8,46 degrees

            Stern overhang: 1,00 ft / 0,30 m

            Freeboard (% = length of deck as a percentage of waterline length):

                                               Fore end,        Aft end

               - Forecastle: 22,94%,  23,50 ft / 7,16 m,  22,00 ft / 6,71 m

               - Forward deck:       11,18%,  22,00 ft / 6,71 m,  22,00 ft / 6,71 m

               - Aft deck:   48,43%,  14,00 ft / 4,27 m,  14,00 ft / 4,27 m

               - Quarter deck:        17,45%,  14,00 ft / 4,27 m,  14,00 ft / 4,27 m

               - Average freeboard:                       16,87 ft / 5,14 m

            Ship tends to be wet forward

Ship space, strength and comments:

            Space  - Hull below water (magazines/engines, low = better): 145,6%

                        - Above water (accommodation/working, high = better): 126,4%

            Waterplane Area: 17 496 Square feet or 1 625 Square metres

            Displacement factor (Displacement / loading): 99%

            Structure weight / hull surface area: 94 lbs/sq ft or 460 Kg/sq metre

            Hull strength (Relative):

                        - Cross-sectional: 0,95

                        - Longitudinal: 1,53

                        - Overall: 1,00

            Cramped machinery, storage, compartmentation space

            Excellent accommodation and workspace room

            Ship has slow, easy roll, a good, steady gun platform

Custoza 1916

Lissa 1916