Przebudowa amerykańskiego krążownika pancernopokładowego typu Denver na polską kanonierkę szkolną typu Wodnik 1937 (1 szt.)

Przebudowa amerykańskiego krążownika pancernopokładowego Galveston (typu Denver) na polską kanonierkę szkolną typu Wodnik 1937 (1 szt.)

Pomysłodawcą jest kolega ŁK. On też napisał mocno rozbudowaną legendę. Moja rola ograniczyła się do technicznego opisu przebudowy (oraz wyłącznie „kosmetycznych” ingerencji w legendę).

Wybuch PWS ożywił nadzieje społeczeństwa polskiego na odbudowanie niepodległego państwa. Nastroje patriotyczne wzmogły się również w środowiskach polonijnych w Stanach Zjednoczonych Ameryki Północnej. Znalazły one swój wyraz, między innymi w ochotniczym zaciągu do organizowanej we Francji Armii Polskiej, którą później nazwano Błękitną lub Armią Hallera. Już po zakończeniu działań wojennych stało się jasne, że odradzającą się Polskę czekają jeszcze długie i krwawe zmagania o granice, których stawką było ugruntowanie jej niepodległego bytu. Traktat Wersalski zapewnił Polsce dostęp do morza, więc na porządku dziennym stanęła również sprawa stworzenia marynarki wojennej. Nie zawiodły i tym razem środowiska polonijne w USA, Kanadzie i Brazylii. Powołany przez nie Komitet Budowy Floty Polskiej, przeprowadził – z wielkim sukcesem – kolektę mającą na celu zgromadzenie środków finansowych na zakup flagowego okrętu dla Polskiej Marynarki Wojennej. Już bowiem w końcu 1919 r stało się jasne, że nadzieje na otrzymanie wartościowych okrętów z podziału floty niemieckiej i austro-węgierskiej są całkowicie płonne. W wyniku zbiórki pieniężnej otrzymano kwotę pozwalającą na zakup skromnego, ale jeszcze niestarego okrętu – krążownika pancernopokładowego Galveston (typu Denver 1903). Transakcja doszła do skutku, z wielkim niezadowoleniem rządu brytyjskiego, w symbolicznym dla Polaków dniu 3 maja roku 1920. Dramatyczne wydarzenia na froncie lądowym i nie najlepszy stan techniczny okrętu nie pozwoliły na natychmiastowe podjęcie rejsu na Bałtyk. Okręt, nazwany tymczasem Wodnik, został prowizorycznie wyremontowany w okresie od 11 września 1920 r. do 7 stycznia 1921 r., po czym podjął rejs przez Atlantyk. Dowódcą Wodnika został mianowany kmdr por. Jerzy Wołkowicki, wywodzący się z floty rosyjskiej (w tej alternatywie pozostaje marynarzem! J), który doprowadził okręt do Cherbourga. Tam przeprowadzony został właściwy remont (począwszy od 3 lutego 1921 r.) i zamontowane uzbrojenie, bowiem Amerykanie sprzedali go jedynie z osprzętem radionawigacyjnym, bez armat. Od tego czasu uzbrojenie składało się z:

- 4xIx138,6 mm, 4xIx75 mm i 4xIIx8 mm.

Wodnik znalazł się ostatecznie na polskim wybrzeżu 9 marca 1922 r. i zakotwiczył w porcie gdańskim, mimo energicznych protestów Senatu Wolnego Miasta Gdańska, które zostały jednak zupełnie zignorowane przez rząd polski. Dalszy rozwój wypadków był dramatyczny. 23 kwietnia 1922 r. na krążowniku doszło do aktu sabotażu. Wybuch przemyconego na pokład ładunku wybuchowego spowodował zatonięcie okrętu w basenie portowym. Śmierć poniosło 27 marynarzy i 3 oficerów z załogi krążownika. Już 17 maja, po niesatysfakcjonującej odpowiedzi Senatu na notę polską, doszło do interwencji zbrojnej. 4 Dywizja Piechoty WP stacjonująca w Toruniu, zajęła cały teren Wolnego Miasta Gdańska. Zasłaniając się względami bezpieczeństwa, Polska postanowiła pójść drogą faktów dokonanych i po 3 miesięcznej okupacji ogłosiła aneksję tego tworu państwowego. Na osłodę Gdańsk otrzymał status analogiczny do autonomii Górnego Śląska, z równouprawnieniem języka niemieckiego i własnym, autonomicznym Sejmem Pomorskim. Wodnik został podniesiony z dna i odbudowany w Gdańsku do 18 lipca 1923 r., w charakterze okrętu szkolnego kadetów (potocznie zwanego kanonierką szkolną). W roku 1931 działa 138,6 mm zastąpiono działami 130 mm L/40 Model 1924, działa 75 mm działkami 40 mm L/39 Mk II, a km-y 8 mm nkm-ami 13,2 mm.

Służba okrętu, w okresie do końca 1934 r., polegała głównie na odbywaniu dalekich rejsów szkolnych, których celem było również tzw. demonstrowanie bandery. Po wprowadzeniu do służby niszczycieli typu Wicher postanowiono również poddać dużej modernizacji starego Wodnika. Przebudowy – we współpracy z inżynierami francuskimi – dokonała, upaństwowiona w latach wielkiego kryzysu, krajowa Stocznia Polska dawniej Schichau Werft Danzig (ze względów marketingowych, zachowano na drugiej pozycji dawną nazwę). Prace trwały od 17 marca 1935 r. do 24 kwietnia 1937 r.

Raport i rysunek opisują okręt po modernizacji w roku 1937. Uwzględnione w opisie zmiany parametrów głównych (prędkość, zasięg, opancerzenie) odnoszą się do oryginalnej konfiguracji jednostki z roku 1905. Pozostałe zmiany (uzbrojenie, nadbudówki, maszty, kominy) odnoszą się do stanu okrętu z roku 1921.

Kadłub

Nieznacznie przebudowano dziobową część kadłuba, nadając dziobnicy lekkie wychylenie. Częściowo zmieniono wewnętrzny podział kadłuba, przystosowując go do nowego napędu oraz nowej funkcji okrętu.

Napęd

Wymieniono w całości. Zamontowano cztery silniki wysokoprężne (diesle) typu Sulzer o mocy 3000 KM każdy, pracujące po dwa na każdy wał napędowy.

Uzbrojenie

Istniejące zdemontowane w całości (za wyjątkiem przeniesionych w nowe lokalizacje nkm-ów 13,2 mm). Aktualnie uzbrojenie wyglądało tak:

- 4xIIx12 cm/50 (4.7") Model 1936, przy elewacji maksymalnej 30^o donośność pociskiem HE 24,0 kg wynosiła 19500 m;

- 4xIIx40 mm/60 (1.57") Model 1936, przy elewacji 45^o donośność pociskiem HE-T 0,93 kg wynosiła 9830 m, a przy elewacji maksymalnej 90^o donośność tym samym pociskiem wynosiła 7160 m;

- 4xIIx13.2 mm/76 (0.52") Model 1929, przy elewacji 45^o donośność pociskiem 0,05 kg wynosiła 7200 m, a przy elewacji maksymalnej 90^o donośność tym samym pociskiem wynosiła 4200 m;

- 2xwbg z zapasem 60 bg o masie całkowitej 260 kg i masie ładunku wybuchowego 200 kg;

- 120 min o masie całkowitej 530 kg i masie ładunku wybuchowego 80 kg.

Okręt może być wyposażony jednocześnie w bg i miny, jednakże w celu postawienia min, konieczny jest czasowy demontaż wbg.

Kierowanie ogniem zapewniają dwa dalmierze optyczne o bazie 2,9 m.

Opancerzenie

Zdemontowano pancerny pokład ochronny grubości 8-64 mm, montując w jego miejsce identycznie rozmieszczone opancerzenie ze stali Kruppa o stałej grubości 51 mm.

Inne

Całkowicie przebudowano nadbudówki, maszty i kominy. Zainstalowano nowe wyposażenie radiowe i nawigacyjne.

Na skutek modernizacji:

- prędkość wzrosła z 16,5 do 22,1 w;

- zasięg wzrósł z 6900 Mm przy 10 w, do 15200 Mm przy 14,5 w.

Koszt modernizacji wyniósł 39,8% wartości identycznego okrętu nowego.

Wodnik, który zachował ograniczone funkcje jednostki szkolnej, wypłynął w kolejny rejs, podczas którego zastał go wybuch wojny. Po przejściu do Wielkiej Brytanii – z uwagi na wielki zasięg pływania – podjęto decyzję o przeklasyfikowaniu go na oceaniczny eskortowiec. W związku z tym, w latach 1940-1941 został przezbrojony:

- stanowiska IIx120 mm zostały zastąpione przez IIx102 mm;

-  stanowiska IIx13,2 mm zostały zastąpione przez Ix20 mm (od roku 1943 IIx20 mm);

- uzbrojenie minowe zdemontowano;

- zamontowano IIxmgb (w roku 1943 dodatkowo Hedgehog w miejsce dziobowego stanowiska IIx102 mm w superpozycji);

- unowocześniono wyposażenie radionawigacyjne (od roku 1941 sonar, od 1942 radar).

Używane wcześniej do celów mieszkalno-dydaktycznych kadetów pomieszczenia, zaadaptowano do roli szpitalno-ambulatoryjnych oraz mieszkalnych dla ewentualnych rozbitków i innych poszkodowanych.

W nowej roli, okręt służył m.in. od lipca 1941 r. do kwietnia 1943 r, w ochronie konwojów do Murmańska. W toku wojennej służby odnotował kilka spektakularnych sukcesów, do których należy zaliczyć:

- zatopienie dwóch niemieckich okrętów podwodnych typu IXC: U-127 (15 grudnia 1941 r.) i U-172 (13 grudnia 1943 r.),

- zatopienie na Atlantyku niemieckiego rajdera HSK6 Stier (27 września 1942 r.),
- zestrzelenie  co najmniej 5 samolotów niemieckich (od 23 kwietnia 1940 r. do 17 grudnia 1944 r.).

Po zakończeniu działań wojennych okręt powrócił 18 maja 1947 r. na wody ojczyste, wpływając – po niemal 8 latach wojennej tułaczki – do portu gdańskiego. Od 10 lutego 1948 r. do 17 marca 1950 r. został poddany ostatniemu remontowi i przezbrojeniu, według standardów sowieckich. Stanowiska IIx102 mm zostały zastąpione przez IIx100 mm, a artyleria plot przez 8xIIx37 mm. Służbę czynną zakończył 31 grudnia 1956 r., po czym został przekształcony – z dniem 1 maja 1958 r. – na stacjonarny okręt muzealny, zakotwiczony na stałe w Basenie Władysława IV Wazy portu gdańskiego. Funkcję tę pełni do dziś. 

Wodnik, Poland training gunboat laid down 1901, launched 1903, completed 1905, modernized 1921, rebuilt 1937, modernized 1941, 1950 (engine 1936)

 Displacement:

            1 953 t light; 2 080 t standard; 3 200 t normal; 4 096 t full load

 Dimensions: Length (overall / waterline) x beam x draught (normal/deep)

            (329,81 ft / 308,73 ft) x 43,96 ft x (15,75 / 19,14 ft)

            (100,53 m / 94,10 m) x 13,40 m  x (4,80 / 5,83 m)

 Armament:

      8 - 4,72" / 120 mm 50,0 cal guns - 52,91lbs / 24,00kg shells, 180 per gun

              Quick firing guns in deck mounts, 1934 Model

              4 x Twin mounts on centreline ends, evenly spread

                        2 raised mounts - superfiring

      8 - 1,57" / 40,0 mm 60,0 cal guns - 2,05lbs / 0,93kg shells, 2 000 per gun

              Anti-air guns in deck mounts, 1934 Model

              4 x Twin mounts on sides, evenly spread

                        4 raised mounts

      8 - 0,52" / 13,2 mm 76,0 cal guns - 0,11lbs / 0,05kg shells, 4 000 per gun

              Machine guns in deck mounts, 1929 Model

              4 x Twin mounts on sides, evenly spread

                        4 double raised mounts

      Weight of broadside 432 lbs / 196 kg

      Mines

      2 - 1 168,45 lbs / 530,00 kg mines + 120 reloads - 63,639 t total

            in Above water - Stern racks/rails

      Main DC/AS Mortars

      2 - 573,20 lbs / 260,00 kg Depth Charges + 60 reloads - 15,865 t total

            in Stern depth charge racks

 Armour:

   - Gun armour:         Face (max)     Other gunhouse (avg)            Barbette/hoist (max)

            Main:   0,98" / 25 mm       -                                  -

    - Protected deck - single deck:

            For and Aft decks: 2,01" / 51 mm

 Machinery:

            Diesel Internal combustion motors,  plus diesel motors,

            Geared drive, 2 shafts, 12 000 ihp / 8 952 Kw = 22,01 kts

            Range 15 200nm at 14,50 kts

            Bunker at max displacement = 2 016 tons

 Complement:

            212 - 276

 Cost:

            £0,062 million / $0,249 million

 Distribution of weights at normal displacement:

            Armament: 177 tons, 5,5%

               - Guns: 77 tons, 2,4%

               - Weapons: 99 tons, 3,1%

            Armour: 319 tons, 10,0%

               - Armament: 10 tons, 0,3%

               - Armour Deck: 309 tons, 9,7%

            Machinery: 448 tons, 14,0%

            Hull, fittings & equipment: 922 tons, 28,8%

            Fuel, ammunition & stores: 1 247 tons, 39,0%

            Miscellaneous weights: 88 tons, 2,7%

               - Hull below water: 64 tons

               - Hull above water: 21 tons

               - On freeboard deck: 3 tons

 Overall survivability and seakeeping ability:

            Survivability (Non-critical penetrating hits needed to sink ship):

              7 788 lbs / 3 533 Kg = 134,4 x 4,7 " / 120 mm shells or 1,5 torpedoes

            Stability (Unstable if below 1.00): 1,57

            Metacentric height 3,1 ft / 0,9 m

            Roll period: 10,5 seconds

            Steadiness      - As gun platform (Average = 50 %): 86 %

                                   - Recoil effect (Restricted arc if above 1.00): 0,18

            Seaboat quality  (Average = 1.00): 1,57

 Hull form characteristics:

            Hull has a flush deck,

              a normal bow and a round stern

            Block coefficient (normal/deep): 0,524 / 0,552

            Length to Beam Ratio: 7,02 : 1

            'Natural speed' for length: 17,57 kts

            Power going to wave formation at top speed: 58 %

            Trim (Max stability = 0, Max steadiness = 100): 55

            Bow angle (Positive = bow angles forward): 9,90 degrees

            Stern overhang: 18,04 ft / 5,50 m

            Freeboard (% = length of deck as a percentage of waterline length):

                                               Fore end,        Aft end

               - Forecastle:            14,00%,  17,39 ft / 5,30 m,  15,42 ft / 4,70 m

               - Forward deck:       38,00%,  15,42 ft / 4,70 m,  15,09 ft / 4,60 m

               - Aft deck:    38,00%,  15,09 ft / 4,60 m,  15,42 ft / 4,70 m

               - Quarter deck:        10,00%,  15,42 ft / 4,70 m,  16,08 ft / 4,90 m

               - Average freeboard:                      15,44 ft / 4,71 m

            Ship tends to be wet forward

 Ship space, strength and comments:

            Space - Hull below water (magazines/engines, low = better): 58,1%

                        - Above water (accommodation/working, high = better): 126,7%

            Waterplane Area: 9 245 Square feet or 859 Square metres

            Displacement factor (Displacement / loading): 207%

            Structure weight / hull surface area: 63 lbs/sq ft or 306 Kg/sq metre

            Hull strength (Relative):

                        - Cross-sectional: 0,91

                        - Longitudinal: 2,76

                        - Overall: 1,01

            Excellent machinery, storage, compartmentation space

            Excellent accommodation and workspace room

            Ship has slow, easy roll, a good, steady gun platform

            Excellent seaboat, comfortable, can fire her guns in the heaviest weather