Przebudowa duńskich krążowników pancernopokładowych typu Gejser na kanonierki ochrony rybołówstwa 1931 (2 szt.)

Przebudowa duńskich krążowników pancernopokładowych typu Gejser na kanonierki ochrony rybołówstwa 1931 (2 szt.)

Pomysłodawcą projektu jest kolega ŁK. Na początku byłem lekko przerażony jego – oczywiście projektu, a nie Pomysłodawcy 😊 – trudnością (niekompletne dane, nikczemna ikonografia) , ale później tak mnie wciągnął, że sam trochę się do niego dołożyłem. Oto (lekko zmodyfikowana przeze mnie) legenda.

Królewska Marynarka Duńska posiadała w swym składzie, od schyłku XIX wieku, liczne okręty ochrony rybołówstwa. Były one absolutnie niezbędne dla ochrony interesów ekonomicznych państwa na rozległych akwenach wokół Grenlandii, Wysp Owczych i Islandii. Były to najczęściej już dość leciwe okręty, a na dodatek niektóre z nich wywodziły się z adaptowanych jednostek o rodowodzie handlowym (małe transportowce, statki rybackie i łowcze wielorybnicze). Tworzyły one razem, wybitnie niespójny charakterystykami zespół, o nikłych walorach bojowych na wypadek konfliktu zbrojnego. Postanowiono zatem, na przełomie lat 20- i 30-tych odnowić tę flotyllę,wcielając do służby dwie nowoczesne, choć skromne charakterystykami, kanonierki patrolowe Hvidbjoernen i Ingolf.

Na potrzeby niniejszej alternatywy napiszemy jednak inny scenariusz, z wykorzystaniem maleńkich krążowników pancernopokładowych Gejser i Hejmdal, które właśnie kończyły swą aktywną służbę. Obydwa okręty (ciągle wykazujące dobry stan techniczny, wynikający z tradycyjnie starannej eksploatacji i wysokiej kultury technicznej, co jest charakterystyczną cechą wszystkich marynarek skandynawskich) postanowiono poddać obszernej przebudowie na okręty ochrony rybołówstwa, nie pozbawione przy tym wymiernych walorów bojowych. Ponadto, przewidziano dla tych jednostek zadania zaopatrywania polarnych ekip badawczych, własnego rybołówstwa dalekomorskiego i mniejszych jednostek ochrony rybołówstwa na północnym Atlantyku. Po opracowaniu projektu przebudowy, okręty zostały czasowo wycofane ze służby i skierowane do renomowanej stoczni Burmeister og Wain w Kopenhadze. Przebudowa obydwu okrętów była prowadzona równolegle, od 05.06.1928 r. do 19.02.1931 r.

W okresie niemieckiej inwazji na Danię okręty przebywały na Wyspach Owczych (Gejser) i Grenlandii (Hejmdal) i tam pozostały, znajdując się poza faktycznym oddziaływaniem niemieckich sił okupacyjnych. Tym samym, zdołały uniknąć przejęcia przez Niemców w sierpniu 1943 r. Faktycznie już od 09.04.1941 r. oba okręty, bazujące wtedy na Grenlandii, dostały się pod opiekę US Navy, w wyniku traktatu podpisanego z rządem amerykańskim przez duńskiego ambasadora w USA, Henrika Kauffmana, który oficjalnie odmówił uznania niemieckiej okupacji Danii, nawet w ówczesnej wersji soft. L. Okręty pełniły wówczas jedynie służbę hydrograficzną, nie uczestnicząc w działaniach bojowych na północnym Atlantyku. Po zakończeniu działań wojennych powróciły na wody macierzyste i zostały poddane finalnej modyfikacji uzbrojenia. Do ochrony rybołówstwa i służby hydrograficznej na wody arktycznych powróciły jeszcze w 1946 r. Wyeksploatowane siłownie zmusiły wkrótce dowództwo floty do skasowania obydwu okrętów z dniem 31.12.1951 r. Kanonierki przypłynęły o własnych siłach na wody macierzyste, gdzie pocięła je na złom stocznia Orlogsværftet, w Kopenhadze.

Teraz opis samej przebudowy.

Kadłub

Przekonstruowano podwodną, rufową część kadłuba, w celu zamontowania trzeciego, centralnego wału napędowego dla silnika diesla. W związku z tym, pojedynczą płetwę sterową zastąpiono dwoma bliźniaczymi. Poważne zmiany dotknęły również dziobową część kadłuba; podniesiono fordek i forkasztel o jedną „kondygnację”, przeprofilowując jednocześnie dziobnicę tak, aby umożliwiała jednostce operacje na akwenach zalodzonych, oczywiście z w ograniczonym zakresie. Przebudowa dziobu wymusiła likwidację dziobowych sponsomów. Część stałego nadburcia na śródokręciu zastąpiono relingiem. Całkowicie przebudowano nadbudówki, maszty i kominy (patrz niżej).

Napęd

Wymieniono osiem węglowych kotłów parowych na dwa olejowe typu Thornycroft. Przeprowadzono remont kapitalny istniejących maszyn parowych trójstopniowego rozprężania. Dodatkowo, zamontowano nawrotny silnik diesla o mocy 500 KM, pracujący na nowy, trzeci, centralny wał śrubowy. Ww. silnik, wraz z zapasem oleju napędowego, umożliwia samodzielne utrzymanie prędkości marszowej 10 w. na dystansie 7500 Mm. Wyremontowane maszyny parowe pozwalają podnieść prędkość do ok. 18,0 w. (przy chwilowym przeciążeniu do 18,2 w.).

Ujednolicono na obydwu okrętach ilość kominów do jednego, zbiorczego.

Uzbrojenie

Zachowano istniejące działa 120 mm, zwiększając ich elewację do 30^o. Zdemontowano całość pozostałego uzbrojenia artyleryjskiego i torpedowego. Po przebudowie, zestaw uzbrojenia przedstawia się następująco:

- 2xIx120 mm/40 M.1892, przy elewacji maksymalnej 30^o donośność maksymalna pociskami AP, HE, CP i Shrapnel 20,4 kg wynosi 13600 m;

- 2xIx75 mm/55 (2.95") M.1916, przy elewacji 45^o donośność maksymalna pociskiem HE 6,5 kg wynosi 14650 m, a przy elewacji maksymalnej 85^o donośność pionowa tym samym pociskiem wynosi 8700;

- 3xIIx8 mm/75 M.1931.

Zainstalowano nowy system kierowania ogniem, składający się z dwu dalmierzy optycznych o bazie 2,9 m.

Opancerzenie

Zdemontowano istniejące opancerzenie ochronne ze stali chromo-niklowej o grubości 30-50 mm (Gejser) i 25-45 mm (Hejmdal). Zamontowano nowe opancerzenie ze stali cementowanej Kruppa o grubości 25 mm. Układ opancerzenia wg schematu.

Wyposażenie lotnicze

Obydwa okręty zostały wyposażone w miniaturowy wodnosamolot pływakowy typu Martin MS-2. Model ten jest rozwinięciem typu MS-1 i różni się od niego mocniejszym o 15 KM silnikiem oraz rodzajem poszycia skrzydeł, stateczników i kadłuba (duraluminium w miejsce sklejki i płótna). Aparat ten jest bazowany w niewielkim hangarze; przy braku katapulty, start następuje z wody. Zapas paliwa wystarcza na wykonanie 40 lotów na pełnym zasięgu (170 Mm).

Inne

Zainstalowano dwie radiostacje dalekiego i dwie bliskiego zasięgu oraz radionamiernik.

Okręty zostały wyposażone w dwie szybkie, motorowe łodzie inspekcyjne na żurawikach.

Zwracają uwagę bardzo dobre właściwości morskie kanonierek, z uwagi na przewidywany dla nich obszar operacyjny, jest to oczywiste.

Gorzej wyglądają warunki bytowe załogi. Cóż, sama proweniencja okrętów oraz ich budowa mocno ogranicza możliwości w tym względzie. W oryginalnej wersji, autonomiczność tych jednostek nie przekraczała tygodnia.

Na skutek przebudowy, (w porównaniu do okrętu Gejser):

- zanurzenie wzrosło z 3,45 do 4,05 m;

- wyporność normalna wzrosła z 1262 do 1482 t;

- prędkość maksymalna wzrosła z 17,0 do 18,0 w;

- zasięg wzrósł z 1700 do 9500 Mm przy 10 w.

Koszt przebudowy wyniósł 47,5% wartości identycznego okrętu nowego.

Gejser, Denmark gunboat laid down 1891, launched 1892, completed 1893, modernized 1931 (engine 1930)

 Displacement:

            1 239 t light; 1 286 t standard; 1 482 t normal; 1 638 t full load

Dimensions: Length (overall / waterline) x beam x draught (normal/deep)

            (238,92 ft / 236,55 ft) x 34,12 ft x (13,29 / 14,32 ft)

            (72,82 m / 72,10 m) x 10,40 m  x (4,05 / 4,36 m)

 Armament:

      2 - 4,72" / 120 mm 40,0 cal guns - 44,97lbs / 20,40kg shells, 200 per gun

              Quick firing guns in deck mounts, 1892 Model

              2 x Single mounts on centreline ends, evenly spread

      2 - 2,95" / 75,0 mm 55,0 cal guns - 14,33lbs / 6,50kg shells, 400 per gun

              Anti-air guns in deck mounts, 1916 Model

              2 x Single mounts on sides, aft deck aft

      6 - 0,31" / 8,0 mm 75,0 cal guns - 0,02lbs / 0,01kg shells, 4 000 per gun

              Machine guns in deck mounts, 1931 Model

              2 x Twin mounts on sides, forward deck aft

                        2 raised mounts

              1 x Twin mount on centreline, aft deck aft

                        1 double raised mount

      Weight of broadside 104 lbs / 47 kg

 Armour:

   - Belts:                     Width (max)    Length (avg)               Height (avg)

            Main:   0,98" / 25 mm 154,53 ft / 47,10 m     3,94 ft / 1,20 m

            Ends:   Unarmoured

              Main Belt covers 101% of normal length

    - Gun armour:         Face (max)     Other gunhouse (avg)            Barbette/hoist (max)

            Main:   0,98" / 25 mm       -                                  -

    - Protected deck - single deck:

            For and Aft decks: 0,98" / 25 mm

 Machinery:

            Oil fired boilers, complex reciprocating steam engines, plus diesel motors,

            Direct drive, 3 shafts, 3 400/500 ihp / 2 910/428 Kw = 18,04 kts

            Range 9 500nm at 10,00 kts

            Bunker at max displacement = 352 tons

 Complement:

            119 - 155

 Cost:

            £0,034 million / $0,135 million

Distribution of weights at normal displacement:

            Armament: 23 tons, 1,5%

               - Guns: 23 tons, 1,5%

            Armour: 109 tons, 7,4%

               - Belts: 26 tons, 1,7%

               - Armament: 5 tons, 0,3%

               - Armour Deck: 78 tons, 5,3%

            Machinery: 154 tons, 10,4%

            Hull, fittings & equipment: 427 tons, 28,8%

            Fuel, ammunition & stores: 242 tons, 16,3%

            Miscellaneous weights: 528 tons, 35,6%

               - Hull below water: 527 tons

               - On freeboard deck: 1 tons

 Overall survivability and seakeeping ability:

            Survivability (Non-critical penetrating hits needed to sink ship):

              2 528 lbs / 1 147 Kg = 47,9 x 4,7 " / 120 mm shells or 0,7 torpedoes

            Stability (Unstable if below 1.00): 1,79

            Metacentric height 2,6 ft / 0,8 m

            Roll period: 8,9 seconds

            Steadiness      - As gun platform (Average = 50 %): 77 %

                                   - Recoil effect (Restricted arc if above 1.00): 0,05

            Seaboat quality  (Average = 1.00): 1,54

 Hull form characteristics:

            Hull has rise forward of midbreak,

              a normal bow and a cruiser stern

            Block coefficient (normal/deep): 0,484 / 0,496

            Length to Beam Ratio: 6,93 : 1

            'Natural speed' for length: 15,38 kts

            Power going to wave formation at top speed: 54 %

            Trim (Max stability = 0, Max steadiness = 100): 50

            Bow angle (Positive = bow angles forward): 7,50 degrees

            Stern overhang: -1,48 ft / -0,45 m

            Freeboard (% = length of deck as a percentage of waterline length):

                                               Fore end,        Aft end

               - Forecastle:            17,00%,  18,04 ft / 5,50 m,  15,42 ft / 4,70 m

               - Forward deck:       17,00%,  15,42 ft / 4,70 m,  15,42 ft / 4,70 m

               - Aft deck:    48,00%,  7,55 ft / 2,30 m,  7,55 ft / 2,30 m

               - Quarter deck:        18,00%,  7,55 ft / 2,30 m,  7,55 ft / 2,30 m

               - Average freeboard:                      10,40 ft / 3,17 m

 Ship space, strength and comments:

            Space - Hull below water (magazines/engines, low = better): 77,7%

                        - Above water (accommodation/working, high = better): 81,5%

            Waterplane Area: 5 298 Square feet or 492 Square metres

            Displacement factor (Displacement / loading): 148%

            Structure weight / hull surface area: 51 lbs/sq ft or 248 Kg/sq metre

            Hull strength (Relative):

                        - Cross-sectional: 0,93

                        - Longitudinal: 2,31

                        - Overall: 1,02

            Excellent machinery, storage, compartmentation space

            Cramped accommodation and workspace room

            Ship has slow, easy roll, a good, steady gun platform

            Excellent seaboat, comfortable, can fire her guns in the heaviest Feather

 1 x Martin MS-2

Gejser (1931)

Hejmdal (1931)